मेंदू बाबत काही तथ्ये
• मनुष्याचा मेंदू हा एक वैशिष्ट्यपूर्ण अवयव आहे. मेंदूची रचना अतिशय जटिल असते.
• आपला मेंदू दररोज अंदाजे 70000 चे वर विविध प्रकारचे विचार करत असतो
• दिवसापेक्षा आपला मेंदू रात्रीच्या वेळी अधिक सक्रियपणे कार्य करतो.
• 60% मेंदू चरबीने बनलेला असतो.
• मेंदूत शंभर अब्ज न्यूरॉन्स आहेत. न्यूरॉन मेंदूची मूलभूत कार्य करणारे एक युनिट आहे, न्यूरॉन म्हणजे इतर मज्जातंतू पेशी, स्नायू किंवा ग्रंथी पेशींपर्यंत माहिती प्रसारित करण्यासाठी डिझाइन केलेले एक खास यंत्रणा आहे. प्रत्येक न्यूरॉन आपले काम पद्धतशीरपणे करत असतात.
• जर ऑक्सिजनचा पुरवठा सुमारे 5 मिनिटे थांबला तर आपला मेंदू खराब होऊ शकतो आणि आपण कोमात जाऊ शकतो.
• आपला मेंदू वयानुसार बदलतो आणि त्याच बरोबर त्याचे मानसिक कार्ये देखील बदलतात. मानसिक घट ही नैसर्गिक आहे आणि वृद्धत्वाच्या सर्वात भयग्रस्त परिणामांपैकी तो हा एक भाग आहे.
• डिमेंशिया (स्मृतिभ्रंश) हा एक सिंड्रोम आहे ज्यात स्मरणशक्ती, विचार, वर्तन आणि दैनंदिन क्रिया करण्याची क्षमता कमी होत जाते.
• डिमेंशिया चे लक्षण सामान्यत: नकळत सुरु होतात आणि ती लक्षणे क्रमिक पद्धतीने प्रगती दर्शवतात.
मेंदूला निरोगी ठेवण्यासाठी काही टिप्स
- वाचन मेंदूला प्रशिक्षित करते. हे वैकल्पिक प्रकारची कल्पना करण्याची, तपशील लक्षात ठेवण्याची, दृश्यास्पद दृश्यांची चित्रे काढण्याची आणि जटिल समस्यांद्वारे विचार करण्याची आपली क्षमता बळकट करते.
- पेंटिंगमुळे मेंदूचे कार्य सुधारते. चित्रकला वैचारिक व्हिज्युअलायझेशन आणि अंमलबजावणीद्वारे मनाची धारदार करते, तसेच मेमरी कौशल्यांना चालना देते.
- आहारात साखरेची विपुलता स्मरणशक्ती खराब करते आणि शिकण्याची क्षमता कमी करते. संपूर्ण शरीरात, अतिरिक्त साखर हानिकारक आहे. रक्तप्रवाहात भारदस्त ग्लूकोज मेंदूत हानिकारक ठरू शकते, परिणामी संज्ञानात्मक कार्य कमी होते आणि स्मरणशक्ती आणि लक्ष कमी होते.
- डिहायड्रेशनसाठी मेंदू संवेदनशील असतो. जेव्हा शरीराचे निर्जलीकरण होते, मेंदू तात्पुरते संकुचित होऊ शकतो किंवा द्रवपदार्थाच्या नुकसानापासून संकुचित होऊ शकतो. या यंत्रणेमुळे मेंदू कवटीपासून दूर खेचतो, ज्यामुळे वेदना होते आणि परिणामी डिहायड्रेशन डोकेदुखी होते. एकदा रीहायड्रेट केल्यावर मेंदू डोके वर काढतो आणि डोकेदुखी कमी करते आणि सामान्य स्थितीत परत येतो.
- प्रदीर्घ ताण मेंदूला नष्ट करतो. मानसिक ताण केवळ मेमरीवरच नव्हे तर मेंदूच्या इतर कार्यांवर देखील परिणाम करते जसे मूड आणि चिंता.
- मेंदूच्या आरोग्यासाठी, पुरेशी झोप घेणे फार महत्वाचे आहे. दररोज 7-8 तास झोप घेणे आवश्यक आहे. तीव्र निद्रानाश, स्मृती खराब करते. कमी झोपेमुळे आपल्याला निराश आणि चिडचिड होते आणि स्मृती आणि निर्णय घेण्यासारखे मेंदूचे कार्य खराब होते.
- दीर्घ श्वास घेणे मेंदूसाठी चांगले आहे. ग्लूकोज आणि ऑक्सिजन हे मेंदूसाठी इंधन आहे. आपण घेत असलेल्या ऑक्सिजनपैकी 20% आपला मेंदू वापरतो. मेंदूला ऑक्सिजन न मिळाल्यास आपल्या मेंदूत न्यूरॉन्स मरतात. दीर्घ श्वास घेतल्यास, आपल्या हृदयाची गती मंदावते, अधिक ऑक्सिजन आपल्या रक्त प्रवाहात प्रवेश करते आणि शेवटी मेंदूला आराम करण्यास सांगतो.
- शास्त्रज्ञांनी शोधून काढले आहे की जेव्हा आपण एखाद्या गोष्टीची पुनरावृत्ती वारंवार करत असतो तेव्हा मेंदूत काय घडते ते म्हणजे न्यूरल सर्किट नावाचा मार्ग तयार होतो आणि जेव्हा आपण त्याच गोष्टीचा विचार करतो तेव्हा ही सवय अधिक बळकट होते. न्यूरॉन्सची पुनरावृत्ती तयार कनेक्शन अधिक मजबूत करते.
- दररोज काहीतरी नवीन शिकण्याचा प्रयत्न करा. विशेषतः नवीन भाषा. किंवा संगीत, पाककला इत्यादी शिका ज्याद्वारे आपण स्मृतीभ्रंश सुरू होण्यास विलंब करू शकता जे वृद्ध वयात अगदी सामान्य आहे.
- जर आपण बर्‍याच वेळेस मद्यपान केले तर अल्कोहोल आपल्या मेंदूवर कायमचा परिणाम करते. ह्याच्या दीर्घकालीन प्रभावांमध्ये स्मृती कमी होणे आणि संज्ञानात्मक कार्य कमी करणे समाविष्ट आहे.
- जर आपणास बेरीज करायचे असेल तर कॅल्क्युलेटर लगेच घेऊ नका. परंतु आपला मेंदू वापरुन सोडवण्याचा प्रयत्न करा. बुद्धिबळ, सुडोकू आणि अशा कोडी खेळा. सुडोकू किंवा शब्दकोडे आपला मेंदू 10 वर्षे तरुण ठेवण्यात मदत करू शकतात.
- दररोज व्यायाम करणे आणि पुरेसे पाणी पिणे, पुस्तके वाचणे, सकारात्मक विचार करणे, नवीन गोष्टी शिकण्यासाठी उत्सुक असणे, योग्य आहार घेणे या सर्व गोष्टींमुळे मेंदूची शक्ती वाढते.